مروری بر تاریخچهٔ مجازات اعدام در کانادا

ویرایش و بازنویسی: مسعود سخایی‌پور، LJI Reporter – ونکوور

۴۷ سال پیش یعنی در ۱۴ ژوئیهٔ ۱۹۷۶، قانون لغو مجازات اعدام در کانادا با اختلاف اندکی بین آرای موافق با مخالف در مجلس عوام به تصویب رسید. به‌همین مناسبت در این شماره از «رسانهٔ همیاری» مروری بر تاریخچهٔ مجازات اعدام و فراز و نشیب‌های آن در کانادا خواهیم داشت.

مجازات اعدام در کانادا به سال ۱۷۵۹ میلادی، زمانی که کانادا مستعمرهٔ بریتانیا بود، باز می‌گردد. تا پیش از لغو مجازات اعدام در ۱۴ ژوئیهٔ ۱۹۷۶‏، حدود ۱٬۴۸۱ نفر به اعدام محکوم شدند و ۷۱۰ نفر اعدام شدند که ۶۷۹ نفر از آن‌ها مرد و ۱۳ تن زن بودند. «به دار آویختن» تنها روشی بود که برای مجازات اعدام پس از پایان حاکمیت فرانسه در کانادا استفاده می‌شد. «آرتور لوکاس» و «رونالد تورپین» آخرین مجرمینی بودند که در ۱۱ دسامبر ۱۹۶۲ به دو بار اعدام با دار محکوم شدند.

اعدام پیتر کارتسل یکی از قدیمی‌ترین اعدام‌هایی است که در کانادای انگلیسی‌زبان انجام شد؛ او که یکی از ملوانان کشتی‌ای در بندر هلیفاکس بود، در سال ۱۷۴۹ آبراهام گودسایدز را با چاقو به قتل رسانده و دو نفر دیگر را زخمی کرده بود. به‌همین دلیل در دادگاهی دریایی متهم شناخته و به اعدام محکوم شد. دو روز بعد او را در دکل کشتی در انظار عموم اعدام کردند. تعیین تعداد دقیق افرادی که به اعدام محکوم شدند، آسان نیست چرا که تا سال ۱۸۶۷، روند قانونمندی برای ثبت اسامی اعدامیان و تاریخ مجازات آن‌ها وجود نداشت و بسیاری از اطلاعات ثبت‌شده نیز به‌واسطهٔ آتش‌سوزی، سیل یا پوسیدگی از بین رفته است.

به‌دنبال اصلاح قوانین پس از تشکیل حکومت کانادا، تعداد جرم‌هایی که مجازات آن‌ها مرگ بود، به سه جرم تقلیل یافت: قتل، تجاوز و خیانت. در سال ۱۸۶۸، مجلس همچنین مقرر کرد که اعدام باید در محدودهٔ زندان انجام شود نه در انظار عمومی. به‌این‌ترتیب تا دههٔ ۱۸۷۰، به‌جای چوبه‌های دار بلند همسطح دیواره‌های زندان‌ها، چوبه‌های داری در عمق پنج فوتیِ زمین ساخته شد.

در سال ۱۹۵۰، برای لغو مجازات اعدام تلاش‌هایی انجام شد. ویلبرت رُس تاچر که در آن زمان نمایندهٔ مجلس و عضو اتحادیهٔ تعاونی کشورهای مشترک‌المنافع بود، برای اصلاح قوانین جزا لایحهٔ شمارهٔ ۲ را برای لغو مجازات اعدام پیشنهاد داد، ولی بعد آن را بازپس‌گرفت چون تصور می‌کرد نه‌تنها این لایحه نتیجهٔ مثبتی را به‌دنبال نخواهد داشت، بلکه ممکن است سایر فرصت‌های لغو این مجازات را نیز از بین ببرد. در سال ۱۹۵۶، کمیتهٔ مشترک مجلس سنا و نمایندگان خواستار حفظ مجازات اعدام به‌عنوان مجازاتی الزامی برای قتل شد و این نقطهٔ امیدی برای لغو مجازات اعدام در سایر جرم‌ها بود.

در سال ۱۹۶۱، قانونی برای طبقه‌بندی قتل در دو دستهٔ جرایم مستوجب اعدام و جرایم غیرمستوجب اعدام ارائه شد. قتل عمد با برنامه‌ریزی قبلی، قتل در جریان جرائم خشونت‌آمیز یا قتل افسر پلیس یا نگهبان محافظ زندان از جمله‌ قتل‌های مستوجب اعدام در نظر گرفته شدند و فقط قتل مستوجب اعدام، حکم اعدام داشت.

به‌دنبال موفقیت لستر پیرسون و حزب لیبرال در انتخابات فدرال ۱۹۶۳ و با تلاش دولت بعدی پیِر ترودو، کابینه فدرال سیاست تخفیف حکم اعدام را اتخاذ کرد. از این رو، لغو غیررسمی مجازات اعدام از سال ۱۹۶۳ شروع شد. با تصویب لایحهٔ C-168 در ۳۰ نوامبر ۱۹۶۷، به‌مدت پنج سال مجازات اعدام معلق شد، البته‌ به‌جز در پرونده‌های قتل نیروهای پلیس و افسران تأدیبی. در ۲۶ ژانویهٔ ۱۹۷۳، پس از انقضای این مهلت پنج‌ساله، معاون دادستان کل کانادا ممنوعیت جزئی را در خصوص مجازات اعدام ادامه داد که سرانجام به لغو کامل این مجازات ختم شد. در ۱۴ ژوئیهٔ ۱۹۷۶، لایحهٔ C-84، با اختلافی بسیار اندک (۱۲۴ رأی مخالف در برابر ۱۳۰ رأی موافق) در یک رأی‌گیری آزاد (بدون نیاز به پیروی از سیاست‌های حزب متبوع) تصویب شد و منجر به لغو قانونی مجازات اعدام شد، البته به‌جز در برخی جرائم قیدشده در قانون دفاع ملی. که این استثنا نیز در سال ۱۹۹۸ از میان برداشته شد.

در ۳۰ ژوئن ۱۹۸۷ مجلس عوام لایحهٔ بازگرداندن مجازات اعدام را با ۱۴۸ رأی منفی در مقابل ۱۲۷ رأی مثبت رد کرد؛ برایان مالرونی، نخست‌وزیر وقت از حزب محافظه‌کار، رِی هناتیشین، وزیر دادگستری، و جو کلارک، وزیر امورخارجه، با این لایحه مخالفت کردند و دونالد مزانکوِسکی، معاون نخست‌وزیر و اکثریت حزب محافظه‌کار مترقی از آن حمایت کردند. 

برخی جرایم نظامی تحت قانون دفاع ملی کماکان مجازات اعدام داشت، ولی مجازات این جرایم هم به‌دنبال تصویب لایحهٔ C-25 که از ابتدای سپتامبر ۱۹۹۹ اجرایی شد، به حبس تغییر یافت و بدین ترتیب مجازات اعدام از قوانین کانادا حذف شد. 

از میان دلایلی که برای ممنوعیت مجازات اعدام در کانادا عنوان می‌شد، می‌توان به نگرانی از محکومیت بی‌گناهان، نگرانی بابت نحوهٔ گرفتن جان مردم و عدم اطمینان از نقش اعدام به‌عنوان عاملی بازدارنده در ارتکاب به جرم نام برد. محکومیت استیون تروسکات ۱۴ ساله در سال ۱۹۵۹ انگیزهٔ مهمی در خصوص لغو مجازات اعدام بود (اگرچه این حتماً‌ تنها انگیزه نبود). تروسکات به‌دلیل قتل هم‌کلاسی‌اش به اعدام محکوم شد، سپس محکومیتش به حبس ابد تقلیل یافت و در سال ۲۰۰۷ تبرئه شد (اگرچه دادگاه تجدیدنظر هیچ‌گاه صراحتاً‌ اعلام نکرد که او واقعاً‌ بی‌گناه بود).

رونالد تورپین ۲۹ ساله و آرتور لوکاس ۵۴ ساله محکوم به قتل آخرین مردانی بودند که در ساعت ۱۲:۰۲ نیمه‌شب ۱۱ دسامبر ۱۹۶۲ در زندان دان تورنتو اعدام شدند و مارگارت پیتر نیز آخرین زنی بود که در ۹ ژانویهٔ ۱۹۵۳ به‌دلیل همدستی با آلبرت گای که به بمب‌گذاری در پروازی که در ۹ سپتامبر ۱۹۴۹ منفجر شد و همهٔ سرنشینانش ازجمله همسر و فرزندانش در آن کشته شدند، محکوم شده بود، به دار آویخته شد. البته در طول جنگ جهانی اول نیز ۲۵ سرباز کانادایی اعدام شدند. اکثر آن‌ها به‌دلیل ترک خدمت یا تمرّد تیرباران شدند و دو نفر از آنان به‌دلیل قتل اعدام شدند. یک سرباز کانادایی نیز به‌نام هارولد پرینگل در طول جنگ جهانی دوم به‌دلیل قتل اعدام شد.

جان رادکلایو اولین مأمور اعدام حرفه‌ای در کانادا بود که به‌توصیهٔ سِر جان تامپسون، وزیر دادگستری، طی حکمی در سال ۱۸۹۲ به‌عنوان مأمور اعدام منصوب و نام او در سیستم حقوق و دستمزد پرسنل فدرال جای گرفت. گفته می‌شود که رادکلایو را مأمور اعدام بریتانیایی، ویلیام ماروود آموزش می‌داد، البته هیچ مدرک مستندی دال بر این موضوع وجود ندارد. طبق مستندات، رادکلایو حداقل ۶۹ نفر را در کانادا اعدام کرد و سرانجام در ۲۶ فوریهٔ ۱۹۱۱ در ۵۵ سالگی به‌دلیل بیماری ناشی از مصرف الکل درگذشت. پس از مرگ رادکلایو، آرتور الیس با نام مستعار آرتور بی. اینگلیش در سال ۱۹۱۳ به‌صورت رسمی به‌عنوان مأمور اعدام منصوب شد. او در ژوئیهٔ ۱۹۳۸ در مونترآل در فقر جان سپرد و در قبرستان مانت رویال به خاک سپرده شد. پس از او، کامیل بلانچارد به‌عنوان مأمور اعدام انتخاب شد که از سال ۱۹۱۲ تا سال ۱۹۶۰ مجریِ ۸۵ اعدام بود. او پس از دورهٔ‌ پساجنگ در کانادا اعدام‌های بسیاری انجام داد، ازجمله اعدام لئونارد جکسون و استیون سوچان از دستهٔ «بوید» در زندان دان در سال ۱۹۵۲ و اعدام رابرت رایموند کوک در فورت ساسکاچوان ایالت آلبرتا در سال ۱۹۶۰.

اولین روش اعدام به این‌صورت بود که طناب از تیرکی آویزان می‌شد و یک سر آن را دور گردن قربانی می‌انداختند و با کشیدن سر دیگر طناب او را بالا می‌کشیدند و با محکم‌شدن گره طناب دور گردن فرد، او دچار خفگی می‌شد. دارزدن با طناب به دو روش «سقوط کوتاه» و «سقوط بلند» انجام می‌شد. در روش «سقوط کوتاه» حلقه به دور گردن مجرم انداخته می‌شد و چهارپایه را از زیر پای او برمی‌داشتند. در این روش مرگ در اثر خفگی انجام می‌شد. در روش «سقوط بلند» مرگ بر اثر بیهوشی آنی و شکستگی گردن مجرم و سپس خفگی صورت می‌گرفت که این روش انسانی‌تر به نظر می‌رسید. با گذر زمان مأموران اعدام برای تغییر طول طناب نسبت به وزن مجرم و ارتفاع چوبه تا زمین آموزش‌هایی می‌دیدند که معمولاً‌ اگر بلندی طناب بیش‌ازحد بود سر مجرم از تنش جدا می‌شد.

برخی از زندان‌های کانادا مثل زندان‌های تورنتو و اُتاوا در انتاریو؛ هدینگلی در مانیتوبا و فورت ساسکاچوان در آلبرتا دارای تجهیزات ثابتی برای اعدام در درون خود زندان بودند، اما معمولاً‌ زندانیان با چوبهٔ داری که در حیاط زندان به این منظور تعبیه شده بود، به دار آویخته می‌شدند. زندانیان نظامی محکوم به اعدام تحت قانون نظامی کانادا توسط جوخهٔ آتش تیرباران می‌شدند.

اگرچه تصویب دوبارهٔ مجازات اعدام در کانادا به‌شدت غیرمحتمل است، اما میزان حمایت از آن مانند حمایتی‌ است که در ایالات متحده از اعدام می‌شود؛ در برخی ایالت‌های آمریکا معمولاً‌ انجام می‌شود و در برخی دیگر فقط در کتاب‌ها وجود دارد یا در سطح فدرال انجام می‌شود. درحالی‌که مخالفت با اعدام در دههٔ ۱۹۹۰ و اوایل دههٔ اول قرن بیست‌ویکم بالا گرفت، اما در سال‌های اخیر کانادایی‌ها نیز موضعی نزدیک به آمریکایی‌ها نسبت به اعدام پیدا کرده‌اند؛ در سال ۲۰۰۴ فقط ۴۸ درصد کانادایی‌ها با اعدام قاتلان موافق بودند اما این میزان در سال ۲۰۱۰ به ۶۲ درصد رسید. در نظرسنجی‌ای که در سال ۲۰۱۱ انجام شد، ۶۶ درصد کانادایی‌ها موافق مجازات اعدام بودند، ولی فقط ۴۱ درصد خواستار بازنگری این قانون در کانادا شده بودند. نظرسنجی شرکت ریسرچ در سال ۲۰۲۰ نشان داد که ۵۱ درصد از کانادایی‌ها موافق بازگرداندن مجازات اعدام برای قتل در کشورشان‌اند. با این‌حال، تقریباً نیمی از کانادایی‌ها (۴۷ درصد) حبس ابد بدون امکان آزادی مشروط به‌جای مجازات اعدام را به‌عنوان مجازات ترجیحی خود در موارد قتل انتخاب کرده بودند. نظرسنجی دیگری از سوی همین شرکت در سال ۲۰۲۳ نشان داد که ۵۴ درصد از کانادایی‌ها موافق بازگرداندن مجازات اعدام برای قتل در کشورشان‌اند.

منبع: ویکی‌پدیا